Türk Dili ve Edebiyatı sınavı olur da sınavda kompozisyon yazmadan olur mu? Açıkçası pek olmaz. 2024-2025 eğitim ve öğretim yılında uygulanmaya başlanan Türkiye Yüzyılı Maarif Modeli ile beraber “yazma becerisi” daha önemli hale geldi. O halde sınavlarda daha başarılı kompozisyon yazmak için ne yapmak gerekiyor?
“Kompozisyon”
Fransızca asıllı bir sözcük olan kompozisyona bir sözlükten bakarsak iki anlam görürüz: “Ayrı parçaları bir araya getirme işi.” ve “Öğrencilere düşüncelerini aktarmaları için yaptırılan yazılı çalışma.“
Aslında “kompozisyon” diye bir yazı türü yoktur. Deneme vardır, makale vardır, söyleşi vardır fakat “kompozisyon” yoktur. Sınavlarda öğretmenlerinin yazmanı istedikleri kompozisyon, bir konu hakkındaki düşünce ya da duygularını genel yazma kurallarına uygun olarak ifade etmendir. Bir hikaye de yazsak bir deneme de yazsak sınavlarda bunu “kompozisyon” olarak yazarız genellikle.
Nasıl Yazılır?
Bir kompozisyon yazarken dikkat edilecek ilk şey sayfa düzeni ve yazı biçimimizdir. Bundan sonra içerikle ilgili konular gelir.
Sayfa Düzeni ve Yazma Biçimi
Bize verilen sayfalara dilediğimiz gibi yazmak maalesef uygun değildir. Bir sayfaya yazmanın belli başlı kuralları vardır.
Kenar Boşluklarını Ayarlamak
Öncelikle bir sayfayı, sayfanın diplerine kadar yazmak için kullanamayız. Soldan, sağdan, alttan ve üstten bırakmamız gereken belirli bir boşluk vardır. Bir sınav anında elimize cetvel alarak cm ölçemeyeceğimiz için bunu genellikle “bir tırnak kadar” boşluk bırakarak ayarlayabiliriz.
Okunaklı Yazmak
Çoğumuz yazımızın güzel olmadığından şikayet ederiz. Yazın gerçekten güzel olmayabilir fakat bu okunaklı olmayacağı anlamına gelmez. Gerekli özeni gösterirsen yazın göze hoş gelmese bile mutlaka okunabilir olur. Okunaklı bir yazın olmazsa öğretmenin sana nasıl puan verebilir?
Eğik Yazmamak
Sınav anında A4’ün arkasına çizgili bir kağıt koymak maalesef mümkün değildir fakat yazının mümkün olduğunca aynı doğrultuda gittiğinden emin olmalısın. Gittikçe eğilen ve dengesizleşen bir yazı göze hoş görünmeyecektir. Aynı zamanda bu durum sayfada kullanabileceğin alanı ciddi derecede azaltır ve sayfanın yazacaklarına yeterli gelmemesine neden olabilir.
Birden Çok Paragraf Kullanmak
Bir metni oluşturan şey paragraflardır. Bir sınavda bizden bir kompozisyon yazmamız istendiğinde çoğunlukla tek bir paragrafta her şeyi yazıveririz. Bu çok ama çok büyük bir hatadır. Bir paragraf aynı doğrultuda, aynı düşünce ya da duygu etrafında biçimlenmiş cümlelerden oluşmalıdır. Bunu organize etmenin en iyi yolu, yazmaya başlamadan önce yazacağın şey hakkında kafanda küçük bir plan hazırlamaktır.
Paragraf Girintisi Bırakmak
Paragraflara başlarken ilk satırda küçük bir girinti yapılmalıdır. Bu girinti, o satırın yeni bir paragrafın başlangıcı olduğunu belirgin bir hale getirecektir. Bu girinti yapılmazsa bir paragrafın nerede başladığı ve bittiği belirsizleşecektir.
Başlık Koymayı Unutmamak
Tabii ki kompozisyonuna bir başlık atmayı da unutma! Başlığı yazına başlamadan önce ya da sonra atabilirsin. Ancak yazacaklarını bitirdikten sonra başlık atmak, yazdıklarına daha uygun bir başlık seçmene yardımcı olabilir.
Kompozisyonun Bölümleri
Eğer yazdığın metin edebi bir metinse üç bölümden oluşmalıdır. Serim, düğüm ve çözüm. Üç bölümden oluşması üç paragraf yazacağın anlamına gelmez. Serim bölümün iki paragraf, düğüm bölümün beş paragraf, sonuç bölümün bir paragraf olabilir. Ancak sınavda “Serim” gibi bir başlık atılmaz.
Yazdığın metin edebi bir metin değilse metnin giriş, gelişme ve sonuç bölümlerinden oluşur. Yine her bölümde bir paragraf olacak diye bir kural yoktur.
Bu şekilde yazacağın bir kompozisyonda gerisi senin bilgine, birikimine ve hayal gücüne kalıyor. Öğretmenin mutlaka yazdığın kompozisyondan etkilenecektir. Başarılar!
